Carte Blanche: Helena Wittmann
Op uitnodiging van Art Cinema OFFoff presenteert de Duitse cineaste Helena Wittmann een carte blanche-programma rond haar nieuwe film Human Flowers of Flesh – te zien tijdens Film Fest Gent.
Helena Wittmann (1982) studeerde aan de kunstacademie in Hamburg waar ze les kreeg van Angela Schanelec (I Was at Home But, The Dreamed Path, Orly), een boegbeeld van de Berlijnse School. Haar langspeeldebuut Drift (2017) werd meteen ontvangen als een van de meest originele en indrukwekkende films van de afgelopen jaren. Drift knipoogde duidelijk naar Michael Snows Wavelength (1967) en met opvolger Human Flowers of Flesh, waarvoor ze zelf de prachtige 16mm-fotografie verzorgde, toont ze andermaal haar affiniteit met de experimentele filmtraditie. Een gedroomde gast voor OFFoff. Haar werk is onder meer vertoond op de filmfestivals van Locarno, Oberhausen en Venetië, de Viennale, FID Marseille, IFFR, New Directors/New Films, TIFF Wavelengths en Tate Modern.
In haar carte blanche verbindt Wittmann enkele absolute klassiekers uit de experimentele canon met jong werk. Ze combineert een eigen kortfilm, Wildnis (2013), met een mijlpaal uit de avant-garde waar ze als student over schreef, Unsere Afrikareise (1966) van de Weense grootmeester Peter Kubelka. Een inspiratiebron waar in Human Flowers of Flesh uit wordt geciteerd, is de roman De Matroos van Gibraltar (1952) van Marguerite Duras, de Franse schrijfster-cineaste van wie Wittmann graag Les Mains négatives (1978) laat zien. Ze vindt ook veel verwantschap in het hedendaagse werk van Dane Komljen (All the Cities of the North) en selecteert zijn inventieve Phantasiesätze (2017). Tot slot kiest Wittmann voor de eerste experimentele film die ze ooit zag en waar ze tijdens het maken van Human Flowers of Flesh vaak aan terugdacht: het magische Mothlight (1963) van Stan Brakhage. “Kind of a wild program,” aldus Wittmann.
“Among a new generation of German filmmakers, Hamburg’s Helena Wittmann is uniquely elemental, even primal, in her concerns. Her bewitching sophomore feature Human Flowers of Flesh, an elliptical tale of female desire set on the high seas, pushes Wittmann’s materialist impulses further than ever. The film’s oceanic narrative progression is nothing if not imposing.”
— Jordan Cronk
We tonen alle films op de originele filmdrager! De 35mm-kopie van Les Mains négatives wordt live ondertiteld in het Engels. Gevolgd door een gesprek met Helena Wittmann over haar invloeden en manier van werken.
Meer info via OFFoff.be.
Dinsdag 18 oktober - 20:00
• Peter Kubelka - Unsere Afrikareie (AT • 1966 • 13' • kleur • 16mm)
• Helena Wittmann - Wildnis (DE • 2013 • 12' • kleur • digitaal)
• Dane Komljen - Phantasiesätze (DK/DE • 2017 • 17' • kleur • digitaal)
• Marguerite Duras - Les Mains négatives (FR • 1979 • 14' • kleur • 35mm • en ond)
• Stan Brakhage - Mothlight (US • 1963 • 4' • kleur • stil • 16mm)
In 1961 werd Kubelka ingehuurd om de Afrikaanse jachtreis van een groep Europese toeristen te documenteren. Hij vergezelde hen, nam vele uren film en geluid op, maar kaapte daarna het materiaal weg en besteedde vijf jaar aan het monteren van dit materiaal tot een zeer onconventionele film. Het resultaat, Unsere Afrikareise, is een van de meest volgepropte 12½ minuten in de filmgeschiedenis, en maakt buitengewoon gebruik van de creatieve mogelijkheden van geluid.
Kubelka koppelt een beeld aan een elders opgenomen geluid. Hij noemt deze combinaties "sync events". Zo lijkt een schot een hoed van iemands hoofd te schieten, of witte en zwarte mannen schudden elkaar de hand op het geluid van de donder. Door deze ongelijksoortige elementen te combineren, maakt Kubelka "articulaties" (zijn woorden), die afzonderlijke stukken zowel ritmisch als thematisch samenvoegen op een manier die alleen in film mogelijk is. - Fred Camper:
"Voor mij is Unsere Afrikareise, in zijn eigen genre, de meest intense geluidsfilm die er bestaat." - Peter Kubelka
"Unsere Afrikareise is zowat de rijkste, meest gearticuleerde en meest gecomprimeerde film die ik ooit gezien heb. Ik heb hem vier keer gezien en ik ga hem nog vele, vele keren zien, en hoe vaker ik hem zie, hoe meer ik erin zie. Kubelka's film is een van de weinige meesterwerken van de cinema en een werk van zo'n grote perfectie dat het je dwingt om alles wat je wist over cinema opnieuw te evalueren. Het ongelooflijke kunstenaarschap van deze man, zijn ongelooflijke geduld. (Hij werkte vijf jaar aan Unsere Afrikareise; de film duurt 12 en een halve minuut). Zijn manier van werken (hij leerde uit zijn hoofd 14 uur tapes en drie uur film, frame voor frame), en de schoonheid van zijn prestatie doet de rest van ons op amateurs lijken." - Jonas Mekas
"Een van de meest verfijnde visies in de geschiedenis van de cinema."- P. Adams Sitney
Aardappelen moeten worden geschild, verdorde orchideeënbloesems moeten worden geplukt. Daarna is alles in orde.
Wildnis (The Wild) toont niet alleen de onverwachte complexiteit van individuele levenspaden, maar creëert ook de mogelijkheid dat de "filmische ruimte" een soort "derde ruimte" wordt. Twee schijnbaar contrasterende ruimtes smelten samen tot een nieuwe ruimte. De eerste ruimte is de woonkamer van een gepensioneerd echtpaar.
De tweede ruimte wordt belichaamd door Super 8 opnames die de oude man filmde tijdens zijn talrijke reizen naar Afrika en Azië in de jaren 60, 70, 80 en 90. De opnamen tonen exotische dieren die rechtstreeks op de muren en het meubilair van het huis worden geprojecteerd. De assemblage van deze verschillende ruimten creëert geen scherpere grens tussen beide, maar draagt eerder bij tot de vermenging van de twee ruimten. In dit vluchtige moment van de door de tijd begrensde derde ruimte wordt een nieuwe filmische werkelijkheid gevormd. - Helena Wittmann
"Eind jaren twintig speelde Walter Benjamin een spelletje met een 11-jarig meisje. Hij gaf haar een paar woorden, niet minder dan vijf, niet meer dan tien. Zij moest dan zinnen smeden uit deze lexicale groepen, orde aanbrengen in het willekeurige, zin genereren. Bij de zinnen die zij bedacht ging het minder om het creëren van één betekenis, maar meer om het produceren van een staat van flux. Ze waren een werk van verplaatsen en ordenen, schuiven en verbinden, en creëerden een ruimte waarin niets werd weggelaten.
(...) Met Fantasy Sentences speelde ik ook een spel, waarbij je je een habitat voorstelt waar de mens alleen aanwezig is via de vele dingen die hij heeft achtergelaten. Wat als een stad uit niets bestaat, maar uit naast elkaar bestaande sporen? Familiearchieven van zwart-wit foto's, Super 8 en Hi8 beelden als bewaarplaatsen van het geheugen. Huizenblokken en supermarkten, bars en bioscopen als bewaarplaatsen van het geheugen.
Hoe zit het met bomen en struiken, vogels en wolven, stof en beton? Hoe herinneren zij zich? Wat zouden zij maken van beelden van vrienden die hun tijd doorbrengen bij de rivier? Hoe zouden ze die lezen? Wie zou ze vertalen? Wat zou echoën? En wat zou terugkomen? Dat was waar onze fantasie ons bracht." - Dane Komljen
De schilderijen van handen die gevonden werden in de grotten uit het Magdalénien in Sub-Atlantisch Europa worden negatieve handen genoemd. De contouren van deze handen – uitgestrekt op de rotswanden – tekenen zich af in kleur. Meestal blauw, zwart. Soms rood. Er is voor deze praktijk nog geen uitleg gevonden. Van de Bastille in Parijs tot de Champs-Elysées reist Les mains négatives in één lang shot doorheen de lege straten bij zonsopgang. De beelden van de ontwakende stad en de nacht die plaatsmaakt voor de dag, worden bewoond door de voice-over van Marguerite Duras, die reflecteert over liefde en verlies en verre plaatsen.
“Duras is becoming more and more important. There’s a connection. Her idea of filmmaking or how she treats language. She’s very rigorous, but what entered also into Human Flowers of Flesh is a certain kind of romanticism. She managed to do that without getting into any kind of kitsch. It’s always very profound and concrete.” — Helena Wittmann
De obsessie van Stan Brakhage met het maken van films is als de aantrekkingskracht van licht op een insect: dwangmatig, onverklaarbaar en zelfdestructief.
Mothlight is gemaakt zonder camera. Brakhage plakte motten en bloemen tussen twee lagen heldere 16mm Mylar montagetape en liet die door de drukmachine lopen, wat leidde tot een wederopstanding in de straal van de projector. Mothlight is een paradoxale conservering van stukjes dode mot in het eeuwige medium licht (dat leven is en de mot naar de dood trekt); zo fladdert het door zijn eigenlijke desintegratie.
"Niet de camera maar de projector; niet een voorstelling maar het ding zelf, een lint van ooit levend materiaal bewaard in celluloid dat voor onze ogen langs flitst: Het waren noch Muybridge's bewegingsstudies uit 1879, noch de actualités van de gebroeders Lumière uit 1895, noch zelfs Peter Kubelka's beeldloze flikkerfilm Arnulf Rainer (1960) die het wezen van de cinema werkelijk tot uitdrukking brachten, maar het filmobject Mothlight, een door Stan Brakhage samengestelde en afgedrukte collage van bewegende beelden van drie minuten en dertien seconden... Een oogwenk van een film die de theorie belachelijk maakt." - J. Hoberman
