Episode 4:
Presenting What is work?
Op 29 april presenteren Philippine Hoegen, Julia Reist en Miriam Hempel de eerste uitkomsten van het lopende onderzoek What is Work? Met de hulp van Paloma Bouhana, Sid Dankers, Amel Omar en andere gasten evalueren we de onderzoeksresidentie die plaatsvond in Kunsthal Gent (februari-mei 2021) en betrekken het publiek in een discussie over en activering van nieuwe vragen die er uit voort zijn gekomen.
Tijdens onze onderzoeksresidentie hebben we performatieve en conversationele strategieën toegepast om een veelheid aan gasten te betrekken en hun stemmen te laten klinken over de vraag wat werk is in ons leven, wat onze behoeften en verlangens zijn in en voor werk en hoe onze geleefde ervaringen zich daartoe verhouden. Onder de gasten bevonden zich mensen met de meest uiteenlopende beroepen, mensen met zelfbedachte banen, met verschillende administratieve statussen en uiteenlopende capaciteiten. We namen 35 interviews af die werden getranscribeerd, bewerkt en verwerkt. We maakten een film, hielden een 8 uur durende performatieve werksessie die live werd gestreamd en we organiseerden een participatief evenement waarbij we de standpunten van mensen over de waarde van werk in kaart brachten. We deelden ons werkproces tijdens 3 openbare evenementen: Aflevering 1: What is your Work?, Aflevering 2: Work Performance and Performing Work en Aflevering 3: What is the Value of Work?
Uit de vele gesprekken bleek dat definities van werk vaak tegenstrijdig zijn. Werk is een activiteit, iets dat je bezighoudt, en dat meestal herhaling en regelmaat bevat. Werk is iets dat een tegenprestatie heeft, je krijgt er iets voor, maar niet altijd: soms wordt werk voor niets gedaan, althans niet iets dat onmiddellijk aantoonbaar is. Werk moet gedaan worden, het is niet altijd of niet noodzakelijk plezierig, al streven we er wel naar dat het zo is. Werk geeft je een plaats in de maatschappij, een gevoel erbij te horen, ergens deel van uit te maken, of zelfs 'iets te zijn': het heeft een naam en verschaft daardoor een identiteit. Maar we zijn niet ons werk, “ik ben nog steeds ik, zelfs als ik mijn werk niet meer kan doen.” Werk kan moeilijk zijn, het kost energie, het vereist vaardigheden of inspanning, maar in de beste gevallen geeft het ook energie. En werk is performatief: het is een soort doen en handelen dat zich voegt naar bepaalde regels van hoe werk/dat werk eruit ziet, en dus is het ook een rol die je aangaat, er zijn verwachtingen die horen bij het vervullen van die rol, waaraan we geneigd zijn ons te conformeren, zelfs als we alleen of thuis werken.
Uit de 'spinnenwebgrafiek' die in aflevering 3 werd gemaakt, hebben we ook inzicht gekregen in wat we belangrijk vinden in werk, en wat werk waarde geeft. Hoog scoren de mogelijkheid tot zelfexpressie op het werk, een gevoel van agency of autonomie hebben, vaardigheden en kennis opdoen, gewaardeerd worden, een sociale impact hebben, en werken in een zorgzame omgeving. Interessant is dat macht, sociale status en geld de laagste scores kregen.
Deze bevindingen zijn in overeenstemming met recente publicaties over werk. Enerzijds zegt Barry Schwartz in Why We Work dat "ons lang is geleerd dat de reden waarom we werken in de eerste plaats het salaris is, en we hebben een groot deel van de infrastructuur van onze samenleving op die overtuiging gebaseerd", maar dit is een volledig onjuiste veronderstelling. Als mensen het hebben over wat zij waarderen in hun werk, hebben zij het over ergens deel van uitmaken en ergens aan bijdragen, over een zekere mate van autonomie hebben en gewaardeerd worden. Het lijkt er zelfs op dat we veel moeite doen voor die waarden, waardoor we gemakkelijk kunnen worden uitgebuit. Sara Jaffe problematiseert in Work Won’t Love You Back deze postindustriële, nieuwe arbeidsethiek, die zij de 'arbeidsethiek van de liefde' noemt. In dit paradigma wordt van ons verwacht dat we genieten van werk omwille van het werk zelf, zekerheid heeft plaatsgemaakt voor voldoening, en werk eist nu niet alleen onze hersenen, ons lichaam en onze tijd op, maar ook onze liefde.
Als we dit koppelen aan onze gesprekken over asymmetrie in toegang tot, en vermogen om te werken, en de politiek rond werk, vinden we resonantie met de publicatie van Kathi Weeks: The Problem With Work: Feminism, Marxism, Antiwork Politics, and Postwork Imaginaries. Weeks wijst op het feit dat we werk zijn gaan zien als een natuurlijke orde in plaats van wat het eigenlijk is, namelijk een sociale conventie. Net als Jaffe wijst zij op het gevaar dat onze dromen van individuele verwezenlijking en onze verlangens om bij te dragen aan het algemeen welzijn gekoppeld worden aan werk in loondienst, omdat dit die dromen en ambities formatteert en werk de voorwaarde voor hen wordt. In een mondiale samenleving waarin velen ontheemd en ontworteld zijn en veel lichamen onderworpen zijn aan een identiteitspolitiek die uitsluiting in de hand werkt, ligt het voor grote aantallen mensen buiten hun bereik om in hun levensonderhoud te voorzien, en dus ook om gelukkig en voldaan te zijn. Maar het betekent ook dat voor degenen die het voorrecht hebben om te werken, de druk meedogenloos is, want gelukkig zijn is werken en werken is gelukkig zijn, dus moeten we werken, zonder maat en zelfs vaak zonder zekerheid of compensatie.
Op vrijdag 29 april delen we de opgedane inzichten, en samen met het publiek ingaan op nieuwe vragen die naar aanleiding van het project naar boven zijn gekomen, zoals de politiek van werk en niet-werk, de onzichtbare performativiteit in werk en onzichtbare arbeid in kunst en performance. We introduceren de notie van 'de toeschouwer als arbeider', of: de arbeid van aandachtigheid. En we wisselen graag van gedachten over de arbeidsomstandigheden die deze arbeiders nodig hebben.
Philippine Hoegen (1970) is een beeldend kunstenaar die in Brussel woont. In haar veelzijdige, overwegend performatieve praktijk onderzoekt ze de manieren waarop we voortdurend versies van onszelf creëren, de apparaten en processen die we daarvoor gebruiken en wat dat betekent voor ons begrip van 'zelf'. In de afgelopen 2 jaar heeft dit ertoe geleid dat ze zich specifiek richt op hoe dit functioneert in werksituaties. Hoegen benadert en activeert performance expliciet als onderzoeksstrategie: een manier van denken waarbij het fysieke betrokken wordt.
Momenteel is zij bezig met een onderzoeksproject Performing Working, i.c.m. het HKU lectoraat Performatieve Creatieve Processen, CARADT/Avans Hogeschool, UMCU, Marres in Maastricht, Veerle Spronck e.a.
Recente activiteiten omvatten een performatief onderzoeksproject, residentie en reeks presentaties in Kunsthal Gent getiteld What is Work? (03-05/2021); een reeks podcasts voor/i.s.m. Club Solo Breda Over De Toekomst en de Kunstenaarsinitiatieven, deel 1, 2 en 3 (11-12/2020); een serie van zeven uitzendingen getiteld Scores for Isolation op Onomatopeenet / Instagram Live (04-05/2020); de presentatie van haar nieuwe boek ANOTHER VERSION: Thinking Through Performing, tijdens het Bâtard festival in de Beursschouwburg in Brussel (01/2020); de soloperformance Ventriloquists III gevolgd door een discussie over haar onderzoek The Self as a Relational Infrastructure in Process (CARADT), op de conferentie DIS_SEMINAR van Art ≈ Research, Amsterdam (2019).
Hoegen is actief lid van State of the Arts, en mede-initiatiefnemer van SOS-Relief.
Julia Reist heeft een master in Artistic Research en is momenteel bezig met haar tweede master in Art and Design in Social-Political Context. Sinds 2011 werkt ze als freelance onderzoeker, dramaturg en kunstproducent aan een reeks (inter)nationale projecten. In nauwe dialoog met anderen is Julia geïnteresseerd in het kijken naar en werken via samenwerkingspraktijken als een manier om huidige waardesystemen en niet-inclusieve structuren af te leren en te heroverwegen. In 2018 startte ze, in samenwerking met Katrien Reist, het onderzoeks- en productieplatform arp.works. Via arp.works kijken ze naar andere vormen en methoden van werken met en door artistieke praktijken om bij te dragen aan een meer duurzaam, inclusief en bewust artistiek veld. Julia heeft samengewerkt met kunstenaars als Athi-Patra Ruga (SA), Rossella Biscotti (NL/IT), Luanda Casella (BE/BR), David Weber Krebs (DE/BE), Nastio Mosquito (BE/ AO), Philippine Hoegen (NL/BE), Sophia Rodriguez (VZ/BE), Benjamin Kahn (FR/BE), Effi&Amir (IL/BE) en anderen. Ze coproduceerde projecten en werkte samen in verschillende openbare instellingen zoals Boulevard Festival, Den Bosch, Vooruit, Gent, Beursschouwburg, Brussel, Wiels, Brussel Kunstmuseen Krefeld (Haus Esters), The Darling Foundry, Montreal, NYFA, New York, CPR, New York, FRAC-PACA, Marseille, Museum Dhondt Dhaenens, Deurle, La Bellone, Brussel, Contour Biennale, Mechelen, Enough Room for Space, onder andere.
Miriam Hempel (1979) is een ontwerper die zich bezighoudt met het sociaal-politieke en het culturele veld. Miriam ziet design als een verkennend, collectief en collaboratief proces, en werkt in nauwe samenwerking met haar klanten, waarbij ze de ontwikkeling van op maat gemaakte visuele communicatiestrategieën stimuleert en faciliteert. Recente samenwerkingen zijn onder andere: What is Work?: Episode 1-3, Kunsthal Gent (2021) met P. Hoegen en J.Reist; Maastricht Tracks (2021) een zelfperformatieve publicatie met D. Helbich evenals diverse gedrukte publicaties en de website van het artistieke onderzoeksplatform a.pass.
daretoknow.co.uk
Paloma Bouhana is een ontwerper gevestigd in Eindhoven (NL). Na het behalen van een Master in Economie en Politieke Wetenschappen aan de Universiteit van Parijs in 2016 besloot ze in 2018 haar studie te starten aan een ogenschijnlijk haaks tegenovergestelde instelling, de Design Academy van Eindhoven. Door haar aanpak te verleggen, kon ze haar onderzoek richten op blinde vlekken in de reguliere economie, zoals de zorgsector en onbezoldigd werk. In de meeste van haar projecten hanteert ze een op onderzoek gebaseerde werkbenadering. Ze gebruikt methodologieën die ze tijdens haar academische studies heeft verworven als een cruciaal onderdeel van haar artistieke praktijk. Deze combinatie van educatieve contexten helpt haar bij de overgang naar een ambacht waarbij op een ontworpen artefact kan worden vertrouwd om de betekenis van zijn bestaan te communiceren. Eerder ontwikkelde ze verschillende installatie projecten en video's met betrekking tot radicale gelijkheid en feministische ethiek van zorg of de sociale relatie van waarde-arbeid. Ze heeft gewerkt als assistent voor Laure Prouvost, Bela Silva, Kiki en Joost en Philippine Hoegen.
Amel Omar (1995, NL) is een kunstenares die werkt met video, performativiteit en sculpturaliteit. Ze woont en werkt in Brussel. Haar werk bestaat voornamelijk uit het combineren van materiaal uit verschillende contexten tot een nieuwe gelijkaardige en het onderzoeken van hoe een performatieve interactie met zichzelf, objecten en architecturale omgevingen te situeren.
Sid Dankers (1998, BE) woont en werkt in Brussel. Zijn praktijk gaat over de prominente rol van video binnen verschillende samenwerkingsprojecten die leiden tot filmische of performatieve werken. Theatrale elementen zijn vaak de drijfveer om een vorm van filmmaken samen te stellen die zowel geënsceneerd als improviserend wil zijn. Recente activiteiten omvatten een reeks performatieve livestreams in verschillende institutionele contexten, The Grey Space in the Middle (Den Haag), This Art Fair (Amsterdam) en Het HEM (Zaandam); groepstentoonstellingen in 8-Track (Brussel), Gallery SKC, (Rijeka) en Stedelijk Museum (Breda) en de mede-oprichting van 'De Tapijttegels' - een stoffig, maar elektriserend orkestraal duo ensemble - samen met geluidskunstenaar Nadia van Essen. Ze voeren hoorbare interventies uit, verspreiden tapes en leveren bijdragen aan radioprogramma's.
